LEES OOK. Hoe beleef je seks als je ooit misbruikt bent geweest? Emilie getuigt: “Het is een kwestie van te aanvaarden hoe ik ben geworden”

Het is een misvatting dat slachtoffers van seksueel misbruik niet meer in staat zijn om te genieten van seks. Toch leeft dat idee sterk in de samenleving. “Slachtoffers van misbruik worden allemaal in hetzelfde hokje geplaatst. Het zijn zogezegd mensen die geen zin meer hebben in seks en er al helemaal niet over willen praten. Ook ouderen of mensen met een beperking krijgen vaak met dergelijke vooroordelen te maken”, zegt Ayke Gubbels. Na de dood van Julie Van Espen zette zij haar schouders onder de oprichting van Punt.vzw, een organisatie voor slachtoffers van seksueel misbruik. Vandaag werkt ze als expert rond grenzen en trauma-sensitief werken binnen bedrijven, scholen en organisaties.

LEES OOK. Deze drie vriendinnen organiseerden de stille mars tegen seksueel geweld: “De verhalen bleven maar komen”

“Bij veel slachtoffers leeft dan weer het idee dat ‘hun seks stuk is’. Zij denken dat daar niets meer aan te doen valt en durven er niet over te praten”, vertelt Michelle Hufkens, die als psychologe en seksuologe focust op bewustzijn en positiviteit rond seks. “Hulpverleners gaan op hun beurt heel voorzichtig om met het thema. Vaak te voorzichtig. Ze behandelen slachtoffers als porseleinen popjes, terwijl deze mensen al zo veel meegemaakt en verwerkt hebben. Ze beschikken over meer veerkracht dan we denken.”

Seks na misbruik is met andere woorden de olifant in de kamer?

Michelle Hufkens: “Klopt, terwijl mensen met een trauma het juist nodig hebben om daar heel open en rustig over te kunnen spreken. De meesten weten trouwens heel goed wat ze op seksueel vlak níét meer willen. Alleen weten ze niet meer wat dan wél. Nochtans is er ook na misbruik nog zo veel mogelijk.”

Ayke, je bent zelf ook een slachtoffer van seksueel geweld. Herken je je in wat Michelle zegt?

Ayke Gubbels: “Zeker. Ik was 18 toen ik seksueel geweld meemaakte. Nadien lukte intimiteit met een partner niet meer. Met vreemden ging het wel nog. Ik zocht losse contacten op en ben heel sterk in disconnectie gegaan met mezelf. Zachte aanrakingen en intimiteit kon ik dan weer heel moeilijk verdragen. Kussen? Ging niet meer. Want ik was telkens bang dat er nadien seks van me werd verwacht. Ik heb mezelf opnieuw moeten leren ontdekken: wat vind ik aangenaam en wat niet? Dat is en blijft een proces.”

Met welke problemen op het gebied van seksualiteit komen slachtoffers van misbruik tot bij jullie?

Hufkens: “Dat gaat heel breed. Je hebt slachtoffers die spanning ervaren wanneer ze worden aangeraakt. Sommige mensen willen geen intimiteit meer met hun partner, of ze dwalen af en zijn niet meer aanwezig in hun lichaam wanneer ze intiem zijn.”

“Veel slachtoffers kampen ook met hyperseksualiteit en gaan juist heel veel seks hebben. Anderen ontwikkelen een fascinatie voor seksueel geweld en schamen zich dan over de verandering in hun interesses, die ze als abnormaal ervaren. Denk bijvoorbeeld aan het ervaren van opwinding bij verkrachtingsscènes. Er zijn ook best veel slachtoffers die voldoening vinden binnen het BDSM-spectrum (Bondage and Discipline (BD), Dominance and Submission (DS) en Sadism and Masochism (SM), red.). De psychologie daarachter is dan dat ze in een rol kunnen kruipen, maar daar wel zelf voor kiezen. Zo hopen ze het einde van wat ze meegemaakt hebben te kunnen herschrijven.”

“Bij vrouwen die misbruikt werden komt vulvodynie (aanhoudende pijn rond de vagina, red.) ook geregeld voor. Maar ook mannen die misbruikt werden, kunnen moeite hebben met seks.”

Gubbels: “Bij de meeste mannen die misbruikt zijn, was de dader een man. Dat maakt dat zij soms erg in de war zijn over hun geaardheid. Ik ken iemand die hetero is maar dat heel lang niet durfde aannemen omdat hij als jong kind zo lang door een man was misbruikt. Hij kende niets anders.” 

Ondanks het trauma dat misbruikslachtoffers met zich meedragen, zijn jullie ervan overtuigd dat hun seks niet stuk is. In jullie workshop geven jullie praktische tips die opnieuw zin moeten geven in seksualiteit en intimiteit. Hoe pakken jullie dat aan?

Hufkens: “Sommige mensen beslissen dat ze geen seks meer willen, en dat kan ook heel empowerend zijn. Maar je hebt heel veel slachtoffers die seks hebben om hun partner niets te ontzeggen en die daarbij uit hun lichaam treden en ondergaan. Wij gaan in eerste instantie kijken waar ieders grenzen liggen. Letterlijk. Hoe dichtbij mag iemand komen? Verdraag je een hand op je arm? Op welk punt stijgt het stressniveau?”

Gubbels: “We willen slachtoffers van misbruik weer leren voelen. We helpen hen bij het (her)ontdekken en het durven aangeven van hun grenzen. We gaan kijken wat er wel nog mogelijk is aan de hand van een hele reeks lichaamsgerichte oefeningen en geven tools mee voor thuis.”

Hufkens: “Wat wekt er aversie op, en hoe kunnen we die aversie omzetten in neutraliteit? En niet onbelangrijk: we helpen het idee uit de wereld dat seks altijd een spontaan gebeuren moet zijn. Ons hele leven is gepland, maar seks moet spontaan zijn omdat het anders niet romantisch is? Komaan. Met je partner bespreken wat je graag hebt en waar je opgewonden van geraakt, dat zou iedereen moeten doen.”

Jullie workshops vinden plaats in groep en richten zich zowel op vrouwen als op mannen. Schrikt dat sommigen niet af?

Hufkens: “Dat kan voor sommige mensen misschien de eerste reactie zijn, maar wij zijn ervan overtuigd dat werken in groep juist heel krachtig is. Slachtoffers zullen zich in elkaar herkennen door hun ervaringen met elkaar te delen. Ze zullen dingen zien en horen die hen doen beseffen dat ze niet alleen zijn, dat ze niet abnormaal zijn.”

Kan elk slachtoffer van misbruik opnieuw grip krijgen op zijn of haar seksleven?

Hufkens: “Iedereen kan zijn script herschrijven. Dat is ons mantra. Centraal staat dan het creëren van een veilige omgeving. Zowel voor, tijdens als na de seks. Veiligheid is het beste voorspel. Zeker voor wie ooit misbruikt is geweest. Pas als je je veilig voelt, kan je op avontuur gaan.”

LEES OOK. Vier oefeningen van de seksuologe om je lijf beter te leren kennen en zo je seksleven te boosten