Het verhaal van Abraham Fischer is er een dat helaas in ontelbaar veel Joodse gezinnen kan verteld worden. Het is eind augustus 1942 wanneer de grootvader van André Gantman wordt opgepakt in zijn woning in de De Boeystraat in Antwerpen.

Het was de tweede grote razzia die de Duitsers die maand hielden in Antwerpen. De eerste keer werden 845 mensen opgepakt. Bij de tweede razzia, waarvan ook Abraham Fischer het slachtoffer was, werden 983 mensen op transport naar Auschwitz gezet.

De meeste gedeporteerden keerden nooit terug. Net zoals Abraham Fischer, die bijna twee jaar later op 21 april 1944 vermoord werd in het concentratiekamp. “Mijn grootvader had pech dat hij de avond van de razzia thuis was”, zegt André Gantman.

Zijn vrouw ontsnapte aan de razzia omdat ze op het moment dat de Duitsers de woning binnenvielen in het ziekenhuis lag in Borgerhout, waar ze een korte tijd later zou overlijden. “Waarschijnlijk was dat in het toenmalige Erasmus, want dat was op dat moment het enige ziekenhuis waar Joden terechtkonden.”

“Mijn grootvader had pech dat hij de avond van de razzia thuis was”

André Gantman

Kleinzoon Abraham Fischer

Gevlucht naar Toulouse

De grootouders van André Gantman waren nog voor de Duitsers België binnenvielen naar het zuiden van Frankrijk gevlucht. “Ze kwamen in Toulouse terecht, maar na een tijdje besloot mijn grootvader om met zijn vrouw en twee dochters terug naar Antwerpen te gaan. Blijkbaar leefde bij hem het idee dat de kust veilig was en de oorlog snel zou afgelopen”, vertelt André Gantman.

Abraham Fischer was een religieus-orthodoxe man en ook dat heeft wellicht een rol gespeeld bij de terugkeer van het gezin naar Antwerpen. “Mijn grootvader was gehecht aan zijn synagoge en de heilige boeken. Zaken die hij in Toulouse, waar er zelfs geen rabbijn was, niet kon vinden”, vervolgt André Gantman.

Terug in Antwerpen besloot het echtpaar toch om hun twee dochters te laten onderduiken wat doet vermoeden dat Abraham Fischer niet helemaal gerust was over het verdere verloop van de oorlog. “Een van die dochters, Esther, is mijn moeder en kwam als twaalfjarige bij een gezin in het Waalse Wasmes terecht”, vertelt André Gantman.

Het meisje, dat tijdens de oorlog onder de naam Yvonne Marie Delcourt schuilde, overleefde de oorlog. “Ik ben dat gezin ongelooflijk dankbaar voor wat ze gedaan hebben. Want zonder hen had ik hier niet gezeten.”

Symbolische terugkeer

Voor Abraham Fischer was er ook in de periode voor hij door de Duitsers werd opgepakt weinig voorspoed in Antwerpen. “Mijn grootvader was een diamanthandelaar maar dat beroep kon hij op een zeker moment niet meer uitvoeren omdat de Duitsers Joden steeds meer beperkten in hun doen en laten. Daarna is hij bij een begrafenisondernemer gaan werken.”

“Met deze gevelplaat kan ik mijn grootvader symbolisch terug naar huis brengen”

André Gantman

Kleinzoon Abraham Fischer

Dat er nu een gevelplaat is bevestigd aan de woning waar de familie Fischer destijds woonde is voor André Gantman een belangrijk moment. “Ik heb aan de huidige bewoners toestemming gevraagd en gekregen. Met deze gevelplaat kan ik mijn grootvader symbolisch terug naar huis brengen.”

Een afgesloten hoofdstuk zal de Holocaust voor André Gantman nooit worden. “Voor geen enkele Jood van mijn generatie denk ik. We zijn van jongs af aan geconfronteerd geweest met de gruwelen van de Nazi’s. Zoiets blijft generaties lang nazinderen. Ik heb daar in 2019 een boek over geschreven: Het Auschwitz-gen.”

“De herinnering aan die onmenselijke periode staat in het geheugen van iedere Jood gegrift”

André Gantman

Kleinzoon Abraham Fischer

Levenslang trauma

In dat boek vertelt André Gantman waarom de Jodenvervolging tot op de dag van vandaag blijft voortleven. “Het is een trauma dat van generatie op generatie bewust of onbewust wordt doorgegeven. De herinnering aan die onmenselijke periode, waarbij miljoenen onschuldigen werden uitgeroeid op industriële schaal, staat in het geheugen van iedere Jood gegrift.”

Behalve dat André Gantman zijn grootvader nooit gekend heeft omdat die in Auschwitz werd vermoord is er ook het verhaal van zijn vader. “Die werd in maart 1942 opgepakt en naar een krijgsgevangenenkamp in Duitsland gebracht omdat hij als burger van de Sovjet-Unie geregistreerd stond. Russische onderdanen werden vaak gebruikt als ruilmiddel voor Duitse krijgsgevangenen.”

Vader Gantman overleefde de oorlog maar was voor de rest van zijn leven getraumatiseerd. “Ik ben geboren in 1950, maar onlosmakelijk verbonden met de geschiedenis die zich tijdens de Tweede Wereldoorlog heeft afgespeeld. Zoals zoveel Joden.”