'De dopingcontroles zijn een loterij. Ze zijn niet waterdicht', zei Erik Zabel toen hij vorige week bekende dat hij in 1996 een epokuur volgde. Dopingexpert Rasmus Damsgaard spreekt Zabel niet tegen en ijvert voor een efficiëntere aanpak van het dopingprobleem. 'De medische knowhow is er. De dopingjagers zijn de bedriegers altijd al een stap voor geweest. Maar we doen er te weinig mee. Ook de politiek moet meewillen. Als de wil er is, kan een strak antidopingbeleid eindelijk realiteit worden.'

Voor we het over doping kunnen hebben is het belangrijk om het te definiëren. Wat verstaat u onder 'doping'?

'De definitie is kristalhelder. Doping is wat op de dopinglijst van het Wada

(Wereldantidopingagentschap, red.)

staat. Alles wat niet op de lijst staat, is geen doping. Probleem is dat er nu te veel op de lijst staat. Nu al meer dan 300 vormen van 'doping'. Van die 300 zijn er echter 296 niet prestatiebevorderend. Eigenlijk zijn slechts vier categorieën en een methode van tel als we spreken over doping. Het gaat om anabole steroïden, epo of bloedstimulerende producten, groeihormoon, stimuli zoals amfetamines en de methode ten slotte is de bloedtransfusie. Je kan tieren zoveel je wil: dit zijn de vijf categorieën. Dat is al decennia zo. Er is gewoon het een en ander verfijnd.'

U wil de dopinglijst korter maken. Het Wada moet dus minder streng zijn?

'Er moet ruimte zijn voor differentiatie en nuance. Want wat me vooral stoort in het debat is de onwetendheid van wat wel en wat niet mag. Dat staat een

correct

antidopingbeleid in de weg. De intentie om de lijst korter te maken was er in 2001 al. Het ging de goede kant uit, tot de teneur binnen het Wada veranderde en plots

alles

op de lijst belandde. Allicht vrezen de beleidsmensen dat differentiatie van de dopinglijst te veel juridische problemen met zich zal meebrengen. Ik stel voor de lijst anders in te delen. Die 296

extra

dopingsoorten zouden beter op een gezondheidslijst worden gezet onder de noemer 'ongewild want ongezond'. Corticoïden bijvoorbeeld. Ik weet dat ook wielrenners zich ermee inspuiten. Het werkt stimulerend en pijnremmend maar zonder kan je even snel fietsen, hoor.'

U bent al met veel sporten in contact gekomen. Vindt u dat het wielrennen te veel onder vuur ligt?

'Ja. Maar eerst even dit: doping is in eerste instantie een maatschappelijk fenomeen en probleem. Je vindt doping in fitnesszalen, in het leger, in gevangenissen. Het is meer verspreid dan je denkt. In de sport ligt vooral het wielrennen onder vuur. Daar krijg je geregeld dopingonthullingen maar dat komt omdat ze daar tenminste werk maken van de dopingstrijd. Dat kan van sommige andere grote sporten niet worden gezegd. De wielersport is slachtoffer van de ernst waarmee het dit probleem aanpakt. Andere grote sporten, zoals het voetbal, voeren een belabberd of gewoonweg geen antidopingbeleid. Gevolg? Er is geen aandacht voor doping en dus komen er ook geen grote onthullingen. Dat het wielrennen meer wordt geviseerd, heeft het natuurlijk ook aan zichzelf te danken door in het verleden niet altijd open kaart te hebben gespeeld. Ik wil niet met modder gooien naar de UCI

(Internationale Wielerunie, red.)

maar ik heb gehoord dat ze de potjes liever gedekt hielden. Maar tegelijk is het diezelfde UCI die van alle sportfederaties het verst staat inzake dopingbestrijding.'

Hoe groot is het dopingprobleem in de sport in het algemeen en de wielersport in het bijzonder?

'De nadruk wordt tegenwoordig te veel op de

pakkers

gelegd. Terwijl het leeuwendeel van de topsporters, in elke sporttak, het zuiver doen. Dat wil zeggen: dat ze geen beroep doen op die vijf categorieën doping waar ik eerder over sprak. In álle sporten doet 96 en 97 procent van de professionele beoefenaars het dopingvrij. Dat geldt ook voor het wielrennen. Want als je spreekt over uitgekiende dopingkuren zoals die van Tyler Hamilton in 2003, dan spreek je over een piepklein aantal dat zich daaraan bezondigt. Dat dopinggebruik moet eruit. We laten de politie ook geen mensen oppakken die door het rode licht wandelen maar we laten hen de moordenaars klissen.'

Is het wielrennen minder clean dan andere sporten?

'Ik wil niet spreken in termen van meer of minder clean. Als we spreken over de vijf vormen van doping, dan weet ik zeker dat sommige andere sporten een even groot probleem hebben als het wielrennen. Maar sommige sporten hebben nu eenmaal meer affiniteit met de cultuur van prikken en slikken dan andere. Neem het handbal: een oude sport waarin kleerkasten van kerels de hoofdrol spelen. En toch is steroïdengebruik, dat weet ik zeker, er zo goed als onbestaande. Daartegenover staat dan het wielrennen, waar in de pioniersjaren al alcohol werd gebruikt als opkikker. Het begint bij alcohol, het eindigt bij epo. Dat is historisch gegroeid.'

U sprak daarnet over het indrukwekkende en propvolle dopingschema van Hamilton. Was u verrast toen u zijn dopingkalender onder ogen zag?

'Nee. Omdat ik weet dat zo'n dingen gebeuren. Om eerlijk te zijn: ik had dat schema een miljoen keer beter kunnen opstellen. Veel producten die Hamilton nam, werkten elkaar tegen en bovendien stond er veel nutteloos gerief bij.'

Over de doeltreffendheid van epo is iedereen het eens. Je presteert er vijftien procent beter door. En het is nog altijd moeilijk traceerbaar, zeker in microdoses?

'Correctie. Ten eerste: ook de microdoses zijn stilaan makkelijker te detecteren. We worden met de dag beter. Ten tweede: het gaat niet om een prestatieverbetering van vijftien procent maar een van

tussen

nul en vijftien procent. Er zijn mensen bij wie epo geen effect heeft.'

Wat is voor u het krachtigste dopingproduct?

'Een combinatie van microdoses epo en testosteron. Testosteron is het krachtigste hormoon dat bestaat. Het stimuleert niet alleen de spieropbouw, maar ook het beenmerg om extra rode bloedcellen aan te maken. Het heeft dus een epo-effect want het verhoogt de zuurstofopname in het bloed. Ten slotte is er het welbekende korte termijneffect. Heb je Landis bezig gezien in de Tour op weg naar Morzine? Testosteron prikkelt en helpt je focussen. Het effect van testosteron is weergaloos. Stel dat ik je nu 600 mg testosteron zou toedienen, dan zou je jezelf binnen enkele uren niet meer kennen. Je zou bang zijn van jezelf.'

Wist u af van de dopingpraktijken van Eufemiano Fuentes in Spanje?

'Ja. Ik wist al vanaf 2000 dat Fuentes bezig is met bloedtransfusies en het toedienen van steroïden aan sporters. Dat wist iedereen in ons vak. We hebben er bij de Europese Unie voor geijverd om aangebrande artsen uit de medische gemeenschap te weren maar dat is in Fuentes' geval kennelijk niet gelukt.'

Er zouden nog Fuentessen actief zijn in het peloton?

'Dat weet ik niet. De focus op de dopingproblematiek is de jongste jaren vergroot waardoor het allemaal meer in het geniep gebeurt. Af en toe vang ik signalen op. Ik verdenk nu collega-medici dat ze op een illegale manier topsporters begeleiden. Maar ik kan niets hard maken.'

U spaart uw kritiek niet op het internationale dopingbeleid. Wat schort eraan?

'Het kan beter. In Denemarken stoppen ze jaarlijks 60 miljoen kroon

(zo'n 8 miljoen euro, red.)

in controles van wielrenners en nóg kunnen ze het niet doen zoals het hoort. Pijnpunt is dat ze driekwart van die testen tijdens de competitieperiode uitvoeren. Dat is de wereld op zijn kop. Als zij, de

experten

, niet weten hoe het moet, dan moeten wij het hen wijsmaken. Minimum tweederde van die testen moet buiten competitie én onaangekondigd gebeuren. En daarenboven moet de Wada-code bij de analyse van de stalen worden nageleefd. Pas als die drie voorwaarden zijn vervuld kan sprake zijn van een, wat ik noem,

dopingcontrole

. In de praktijk wordt zelden aan die drie voorwaarden voldaan.'

Nochtans pakte de UCI eerder dit jaar uit met het programma '100 procent tegen doping'. Kern is meer onaangekondigde controles buiten competitie.

'Een goed initiatief. Alleen laat de uitwerking te wensen over. Ik weet het niet precies maar ik denk dat 90 procent van de controles die de UCI vorig jaar uitvoerde tijdens competitie gebeurden. Dat staat dus haaks op wat een antidopingbeleid eigenlijk moet zijn.'

Maar dat is niet alleen het probleem van de wielersport?

'Hoegenaamd niet. Het probleem overschrijdt de sporttakken. Daarom pleit ik voor een kruisbestuiving tussen de sporten waardoor we elkanders werking in vraag kunnen stellen. Een dopingdialoog dus tussen de sportdisciplines. Waarom de medische commissies van de verschillende sporttakken niet mixen waardoor wereldwijd een tiental expertenpanels ontstaan? We zouden eigenlijk veel van elkaar kunnen leren, om finaal tot een uniform antidopingbeleid te komen. De sportwereld staat voor een keuze. Ofwel voer je een volwaardig antidopingbeleid, ofwel hou je het bij een flauw afkooksel dat je geen beleid kan noemen. '

Maar een volkomen dopingvrije sport zal je nooit verkrijgen?

'We kunnen wel héél dicht in de buurt komen. Het is als dat verhaaltje van de schildpad en de haas. Uiteindelijk is de schildpad het eerst aan de meet.'

Kan u nog naar een sportprestatie kijken zonder bedenkingen te hebben?

'Ik ben in die zin wat schizofreen.

(lacht)

Ik kan niet naar een voetbalmatch kijken zonder te supporteren. En ik voel kriebels in de buik wanneer een renner solo naar de finish rijdt. Sport fascineert me en zal dat blijven doen. Al kon ik niet genieten van Lance Armstrong. Zeven keer op rij de Tour winnen: het kon me niet boeien. En bovendien kon ik de fysiologische puzzel niet doen passen.'

Waarom heeft u van de strijd tegen doping uw levensmissie gemaakt?

'Ik doe het in functie van de gezondheid van de atleten. Ik weet wat doping met iemands lijf kan aanrichten. Geloof me, het is het niet waard. Daarom geloof ik dat dringend werk moet worden gemaakt van een correcte antidopingstrategie. Ik heb de sleutel in handen en daar wil ik de beleidsmensen van overtuigen. Met mijn antidopingplan dat ik al jaren toepas op skiërs en sinds dit jaar ook op de renners van CSC krijgen ze de oplossing op een schoteltje.'